Ορισμός
Μηνιγγίτιδα αποκαλείται η φλεγμονή των υμένων που περιβάλλουν και προστατεύουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.
Προκαλείται συνήθως από διάφορα μικρόβια και ιούς. Η οξεία μικροβιακή μηνιγγίτιδα έχει σοβαρότερη συμπτωματολογία και εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα υπάρχει κίνδυνος νευρολογικών επιπλοκών (μόνιμη βλάβη δομών του εγκεφάλου).
Αιτιολογία
Στη νεογνική ηλικία τα αίτια της βακτηριακής μηνιγγίτιδας είναι ο στρεοπτόκκοκος, ομάδα Β, το κολοβακτηρίδιο και η Λιστέρια, η μονοκυττογόνοι.
Σε παιδιά κάτω των 4 ετών ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας, ενώ σε μεγαλύτερα παιδιά και νεαρούς ενήλικες ο μηνιγγιδόκοκκος και ο πνευμονιόκκος.
Επίσης σε άτομα άνω των 40 ετών συχνότερο αίτιο μικροβιακής μηνιγγίτιδας είναι ο πνευμονιόκκοκος.
Κλινικά Χαρακτηριστικά
Τα κλινικά χαρακτηριστικά της μηνιγγίτιδας στους ενήλικες είναι η σοβαρή κεφαλαλγία, η αδυναμία κάμψης του αυχένα, ο πυρετός και η μεταβολή του επιπέδου συνείδησης (διανοητική σύγχυση ή διέγερσης). Η αυχενική δυσκαμψία αποτελεί κλασικό εύρημα της μηνιγγίτιδας και εκδηλώνεται συνήθως με αντίσταση και πόνο κατά την προσπάθεια παθητικής κάμψης του αυχένα.
Άλλα συμπτώματα αποτελούν επίσης :
- Φωτοφοβία
- Ραχιαλγία (πόνος στην πλάτη)
- Ναυτία
- Έμετος
- Επιληπτικοί σπασμοί
Εξάνθημα κηλιδοβλατιδώδες αρχικά και πετεχειώδες στη συνέχεια (οι πετέχειες είναι ερυθρά στίγματα στο δέρμα που θα εξαφανίζονται με την πίεση του δακτύλου) εμφανίζεται στο 40-50% των περιπτώσεων μηνιγγιτιδοκοκκικής μηνιγγίτιδας.
Εξάνθημα εμφανίζεται (όχι πετεχειώδες ) και σε κάποιες μορφές ιογενούς μηνιγγίτιδας.
Σε μικρά παιδιά και νεογνά μπορεί να απουσιάζει η αυχενική δυσκαμψία και η καφαλαλγία και η νόσος εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα , πυρετό, κακουχία, σπασμούς, κοιλιακά άλγη και εμέτους. Σε ηλικιωμένα ή ανοσοκατασταλμένα άτομα η νόσος μπορεί να αρχίσει με θόλωση της συνείδησης, συγχυτική κατάσταση και τελικά κώμα ενώ ο πυρετός μπορεί να απουσιάζει.
Ιογενής Μηνιγγίτιδα
Συνήθη αίτια είναι οι εντεροϊοί, ο ιός του απλού έρπητα τύπου 2 , ο ιός της ανεμοβλογιάς – έρπητα ζωστήρα, ο ιός της παρωτίτιδας και ο HIV.
Διαγνωστική προσέγγιση
Σε ασθενή με την κλινική υποψία Μηνιγγίτιδας πρέπει να ξεκινά άμεσα η διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων καθώς η νόσος αποτελεί μια δυνητικά θανατηφόρο κατάσταση.
Η Διαγνωστική προσέγγιση της μηνιγγίτιδας περιλαμβάνει – αιματολογικό – βιοχημικό έλεγχο (Δείκτες φλεγμονής – γενικότερη κατάσταση του οργανισμού – συνοδά νοσήματα – καλλιέργειες αίματος (σε ποσοστό 40% βοηθούν στον εντοπισμό του υπεύθυνου μικροβίου).
Οσφυονωτιαία Παρακέντηση
Η πιο σημαντική εξέταση για την διάγνωση της μηνιγγίτιδας είναι η ανάλυση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ).
Η οσφυονωτιαία παρακέντηση γίνεται με την εισαγωγή μιας βελόνης στον υποσκληρίδιο χώρο του νωτιαίου μυελού. Το δείγμα του Ε.Ν.Υ. εξετάζεται για την παρουσία, τον αριθμό και τον τύπο λευκών αιμοσφαιρίων, γλυκόζης και λευκώματος. Επίσης στο Ε.Ν.Υ μπορεί να γίνει ειδική χρέωση για την ανίχνευση μικροβίων, καλλιέργεια μικροβίων ή ιών με την μέθοδο PCR.
Η παρουσία λεμφοκυττάρων στο Ε.Ν.Υ. υποδηλώνει ιογενή (άσηπτη) Μηνιγγίτιδα που εάν δεν έχουμε συμμετοχή και του εγκεφαλικού παρεγχύματος (Μηνιγγοεγκεφαλίτιδα ) η πρόγνωση είναι πολύ καλή (αυτοπεριοριζόμενη νόσος χωρίς νευρολογικά κατάλοιπα).
Αξονική – Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου
Μεγαλύτερη ειδικότητα και ευαισθησία στη διάγνωση της νόσου (ευκρινέστερη απεικόνιση φλεγμονώδους εμπλουτισμού των μηνίγγων ) έχει η MRI. Σημαντικός επίσης ο ρόλος της MRI στον εντοπισμό πιθανής συμμετοχής του εγκεφαλικού παρεγχύματος (μηνιγγοεγκεφαλίτιδα πχ. από ιό του απλού έρπητα).
Αντιμετώπιση
Η επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής στηρίζεται στην κλινική εικόνα, το ιστορικό και τα εργαστηριακά ευρήματα.
Περιλαμβάνει :
- Ενδοφλέβια αντιβιοτικά
- Αντιϊικά σκευάσματα
- Αποιδηματικά φάρμακα (για την αντιμετώπιση πιθανού οιδήματος του εγκεφάλου) Μανιτόλη – Κορτικοειδή.
- Αντιεπιληπτικά σε περίπτωση σπασμών.
Πρόγνωση
Στην μικροβιακή μηνιγγίτιδα χωρίς θεραπεία η θανατηφόρος έκβαση είναι πολύ συχνή. Με θεραπευτική αγωγή η θνητότητα υπολογίζεται σε ποσοστό 25% στα νεογέννητα, 2% στα παιδιά άνω των 4 ετών και 20 – 30% στους ενήλικές.
Το μικρόβιο που προκαλεί την σοβαρότερη μορφή της νόσου είναι ο πνευμονιόκοκκος.
Στα παιδιά κατά την αποδρομή της νόσου υπάρχουν συχνά κατάλοιπα όπως βαρηκοία, επιληψία, μαθησιακές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς.
Στους ενήλικες το ποσοστό αναπηρίας είναι χαμηλό (15-20%) με κατάλοιπα την κώφωση και άνοια.
Πρόληψη
Στηρίζεται στον εμβολιασμό κατά την παιδική ηλικία με τα εγκεκριμένα εμβόλια κατά του πνευμονιοκόκκου, αιμοφίλου και μηνιγγιτιδοκόκκου. Ο μαζικός εμβολιασμός για την Παρωτίτιδα εξάλλειψε και τα κρούσματα μηνιγγίτιδας από τον ιό της Παρωτίτιδας.
Στην περίπτωση μηνιγγίτιδας από Μηνιγγιτιδόκκοκκο τα άτομα που ήρθαν σε επαφή με το κρούσμα, λαμβάνουν προφυλακτικά ειδική αντιβιοτική αγωγή με αποτέλεσμα την σημαντική μείωση μετάδοσης της νόσου.
Γράφει ο Καρανικόλας Ευστάτιος, Παθολόγος, Συνεργάτης της κλινικής Κυανούς Σταυρός
