Θυρεοειδής αδένας: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για αυτόν

Ο θυρεοειδής αδένας αποτελεί ένας από τους σημαντικότερους ενδοκρινείς αδένες του ανθρώπινου σώματος. Έχει σχήμα πεταλούδας και αποτελείται απο 2 λοβούς (δεξιό, αριστερό) που συνδεόνται με τον ισθμό, ενώ ενίοτε υπάρχει και ένας ακόμα λοβός που ξεκινάει απο τον ισθμό πρός τα άνω και λέγεται πυραμοειδής. Βρίσκεται στη βάση του λαιμού, κάτω από τον λάρυγγα.

Παράγει τις δύο βασικότερες θυρεοειδικές ορμόνες τριιωδοθυρονίνη (Τ3) και θυροξίνη (Τ4) οι οποίες ρυθμίζουν το μεταβολισμό, την καρδιακή λειτουργία, την φυσιολογική ανάπτυξη και την ωρίμανση του νευρικού συστήματος. Επίσης παράγει την καλσιτονίνη, μία ορμόνη η οποία συμμετέχει στην ομοιόσταση του ασβεστίου. Η σύνθεση και  έκκριση των 2 βασικών θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4 ρυθμίζεται από την θυρεοτρόπο ορμόνη TSH που παράγεται και εκκρίνεται από την υπόφυση.

Οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς είναι πολύ συχνές και αφορούν κυρίως τις γυναίκες παρόλου που ο καθένας – άνδρες, έφηβοι, παιδιά και μωρά – μπορούν να επηρρεαστούν. Περίπου 1 στους 20 ανθρώπους εμφανίζουν κάποια διαταραχή του θυρεοειδούς η οποία μπορεί να είναι μόνιμη ή προσωρινή.

Τα πιο συχνά προβλήματα με τον θυρεοειδή είναι τα εξής:

• Θυρεοειδίτιδες: Φλεγμονώδεις παθήσεις του αδένα
• Υπερθυρεοειδισμός: όταν ο θυρεοειδής αδένας υπερλειτουργεί και παράγει πάρα πολύ θυρεοειδική ορμόνη
• Υποθυρεοειδισμός: όταν ο θυρεοειδής αδένας υπολειτουργεί και παράγει ελάχιστη θυρεοειδική ορμόνη
• Όζοι του θυρεοειδούς: διογκώσεις του ιστού του θυρεοειδή που μπορεί να είναι κυστικοί, συμπαγείς ή μικτοί.
• Καρκίνος του θυρεοειδούς

Θυρεοειδίτιδες

Αφορούν φλεγμονώδεις παθήσεις του θυρεοειδούς που προκαλούνται από διάφορα αίτια και μπορεί να έχουν διαφορετικές εκδηλώσεις. Στις θυρεοειδίτιδες ανήκουν η θυρεοειδίτιδα Hashimoto που είναι μια πολλή συχνή αιτία υποθυρεοειδισμού, η θυρεοειδίτιδα της λοχείας (μετά τον τοκετό), η υποξεία θυρεοειδίτιδα που παρουσιάζεται ξαφνικά και με πόνο στον θυρεοειδή (είναι συνήθως ιογενούς αιτιολογίας) και η θυρεοειδίτιδα που προκαλείται από φάρμακα όπως η ιντερφερόνη, η αμιοδαρώνη κά.

Θυροειδιτίδα Hashimoto

Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι μια αυτοάνοση πάθηση. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα στην περίπτωση αυτή παράγει αντισώματα που επιτίθενται στον θυρεοειδή αδένα. Στην πορεία της νόσου, ο θυρεοειδής δυσκολεύεται να παράγει τις ορμόνες του και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποθυρεοειδισμό. Είναι η πιο συχνή αιτία υποθυροειδισμού στις ανεπτυγμένες χώρες, είναι συχνότερη στις γυναίκες και σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδίτιδας, αλλά και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto μπορεί να οδηγήσει σε υποθυρεοειδισμό σιγά- σιγά. Αν έχετε θυρεοειδίτιδα αλλά η λειτουργία του θυρεοειδούς σας είναι φυσιολογική, δεν χρειάζεται θεραπεία υποκατάστασης με θυροξίνη (ορμόνη θυρεοειδούς). Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται παρακολούθηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς τουλάχιστον μια φορά το χρονό, καθώς υποθυρεοειδισμός μπορεί να αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου. Ο ιατρός σας μπορεί αν σας συστήσει κάποια συμπληρώματα διατροφής, όπως το σελήνιο, που πιθανά να βοηθήσουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς σας. Αν έχετε εμφανίσει υποθυρεοειδισμό λόγω της θυρεοειδίτιδας Hashimoto, θα πρέπει να σας χορηγηθεί θεραπεία υποκατάστασης με θυροξίνη.

Υπερθυρεοειδισμός

Στον υπερθυρεοειδισμό, ο θυρεοειδής παράγει περισσότερες ορμόνες από όσες χρειάζεται το σώμα.
Υπερλειτουργία του θυρεοειδούς μπορεί να προκαλέσει η νόσος Graves (σχετίζεται επίσης με μια χαρακτηριστική διόγκωση των οφθαλμών, τον εξόφθαλμο),
Επίσης, υπερθυρεοειδισμό προκαλούν κάποιοι υπερλειτουργούντες όζοι του θυρεοειδούς, η οξεία επώδυνη θυροειδίτιδα και η θυρεοειδίτιδα της λοχείας.

• Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει:
• Ευερεθιστότητα
• Διαταραχή ύπνου
• Εύκολη κόπωση
• Δυσανεξία στη ζέστη, Εφιδρώσεις
• Ταχυκαρδία
• Τρόμος στα χέρια
• Αύξηση της όρεξης με πιθανή απώλεια βάρους
• Συχνές κενώσεις ή διάρροια
• Διαταραχή της περιόδου
• Υπογονιμότητα
• Ερεθισμένα μάτια ή/και εξώφθαλμος

Υποθυρεοειδισμός

Στον υποθυρεοειδισμό ο θυρεοειδής υπολειτουργεί, δηλαδή παράγει λίγες ή καθόλου ορμόνες. Ο υποθυρεοειδισμός αποτελεί την πιο συχνή διαταραχή του θυρεοειδούς. Είναι συχνότερη στις γυναίκες, στις μεγαλύτερες ηλικίες και σε άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό με υποθυρεοειδισμό. Η πιο συχνή αιτία υποθυροειδισμού παγκοσμίως είναι η έλλειψη ιωδίου ενώ στον αναπτυγμένο κόσμο η πιο συχνή αιτία είναι η αυτοάνοση θυροειδίτιδα Hashimoto. Υποθυροειδισμό έχουμε επίσης μετά από χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς ή μετά από θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο.
Ο υποθυροειδισμός μπορεί να προκαλέσει:

• Αίσθημα κόπωσης
• Αίσθημα κρύου
• Κατακράτηση υγρών στα άκρα και το πρόσωπο
• Δυσκολία στη απώλεια βάρους ή μικρή αύξηση βάρους (2-4 κιλά)
• Ξηρό δέρμα, τριχόπτωση
• Δυσκοιλιότητα
• Διαταραχή στην περίοδο και υπογονιμότητα
• Βραχνάδα στη φωνή
• Πόνους στους μυς, στις αρθρώσεις, κράμπες
• Αυξημένη χοληστερίνη
• Θλίψη, δυσκολία στη μνήμη

Όζοι του θυρεοειδούς αδένα

Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι ένα κοινό κλινικό πρόβλημα.Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η συχνότητα εμφάνισης ενός ψηλαφητού όζου του θυρεοειδούς να είναι περίπου 5% στις γυναίκες και 1% σε άνδρες που ζουν σε ιώδιο-επαρκή μέρη του κόσμου.

Οι όζοι του θυροειδούς συχνά αποτελούν τυχαίο εύρημα συνήθως μετά από κάποιο υπέρηχο ή αξονική. Αποτελούν διογκώσεις του αδένα, συμπαγείς, κυστικές ή μικτές. Οι όζοι είναι πολύ συχνοί, και μετά τα 60 έτη το 50% των ενηλίκων μπορεί να έχει όζους. Ο ασθενής ο ίδιος μπορεί να πιάσει τον λαιμό του ή να δει μια διόγκωση στον καθρέφτη. Ο όζος είναι συνήθως ασυμπτωματικός ενώ αν είναι μεγάλος μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα πίεσης στο λαιμό. Συμπτώματα που θα πρέπει να μας ανησυχήσουν αποτελεί μια γρήγορη αύξηση στο μέγεθος του όζου, αλλαγή στη φωνή ή δυσκολία στην κατάποση, πρησμένοι λεφαδένες στο λαιμό. Μόνο το 5% των όζων είναι κακοήθεις.

Η παρακολούθηση των όζων γίνεται με υπέρηχο. Ο ενδοκρινολόγος σας ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του όζου στον υπέρηχο και το μέγεθός του, πιθανά να σας συστήσει τον περαιτέρω έλεγχο με βιοψία δια λετπή βελόνης υπό υπερηχογραφικό έλεγχο. Αν η βιοψία είναι ενδεικτική κακοήθειας, τότε συστήνεται αφαίρεση του θυροειδούς. Αφαίρεση μπορεί επίσης να συστηθεί όταν ένας όζος είναι μεγάλος (>3εκ), όταν προκαλεί πιεστικά συμπτώματα, όταν μεγαλώνει πολύ γρήγορα, όταν ένας κυστικός όζος μαζεύει συνέχεια υγρό και χρειάζεται επανειλημμένα παρακέντηση και όταν υπάρχουν πολλαπλοί μεγάλοι όζοι.

Καρκίνος Θυρεοειδούς

Ο διαφοροποιημένος καρκίνος του θυρεοειδούς, που προκύπτει από τα θηλακιώδη θυρεοειδικά κύτταρα, αντιπροσωπεύει τη συντριπτική πλειοψηφία του θυρεοειδικού καρκίνου. Από τους διαφοροποιημένους τύπους καρκίνου του θυροειδούς, το θηλώδες περιλαμβάνει περίπου το 85% των περιπτώσεων και το 12% αυτών έχει θυλακιώδη ιστολογία, συμπεριλαμβανομένων των Hurtle cell καρκίνων. Μικρότερο από 3% των περιπτώσεων καρκίνου του θυροειδούς αφορούν το φτωχά διαφοροποιημένο καρκίνο του θυρεοειδούς. Σε γενικές γραμμές, για ίδιου σταδίου κακοήθειες, η πρόγνωση του θηλώδους και θυλακιώδους καρκίνου του θυρεοειδούς είναι η ίδια.

Γνωστοί παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του θυρεοειδούς είναι η λήψη θεραπευτικής ακτινοβολίας στο κεφάλι και τον λαιμό, ιδιαίτερα σε παιδική ηλικία, η έκθεση σε ρεδιενεργή ακτινοβολία, αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς, αν υπάρχει οζίδιο του θυρεοειδούς που αυξάνεται γρήγορα σε μέγεθος και η ηλικία μετά τα σαράντα.

Η διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδούς, συνήθως γίνεται από την παρακέντηση κάποιου όζου του θυρεοειδούς (παρακέντηση με λεπτή βελόνη, FNA), ή μετά την χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς για οποιοδήποτε λόγο, στην ιστολογική εξέταση που ακολουθεί.

Πολύ βασικό βήμα στη θεραπεία του θυρεοειδούς είναι η χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα και των γειτονικών λεμφαδένων από εξειδικευμένο χειρούργο ενδοκρινών αδένων. Η επέμβαση αυτή είναι σημαντικό να γίνεται από εξειδικευμένους χειρουργούς καθώς στην περιοχή του θυρεοειδούς βρίσκονται ευαίσθητα νεύρα, αγγεία και οι παραθυρεοειδείς αδένες που ελέγχουν το ασβέστιο στο αίμα. Στη συνέχεια και ανάλογα με τη σταδιοποίηση της νόσου, θα δοθούν οδηγίες για λήψη ραδιενεργού ιωδίου ή όχι. Ο ασθενής θα πρέπει να λαμβάνει υποκατάσταση με θυροξίνη.

Η παρακολούθηση του ασθενούς με καρκίνο θυρεοειδούς θα πρέπει να είναι τακτική και σε συνεργασία με τον θεράποντα ενδοκρινολόγο. Η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του διαφοροποιημένου καρκίνου θυρεοειδούς.

Άλλοι τύπου καρκίνου του θυροειδούς είναι το αναπλαστικό καρκίνωμα και το μυελοειδές.

Το μυελώδες καρκίνωμα είναι ένας σχετικά σπάνιος τύπος καρκίνου του θυρεοειδούς (περίπου 5 % των περιπτώσεων). Είναι συχνά κληρονομικός και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και παρακολούθηση καθώς μπορεί να αναπτυχθεί και σε άλλους συγγενείς πρώτου βαθμού. Αν διαγνωσθεί νωρίς έχει πολύ καλή πρόγνωση (90% δεκαετή επιβίωση). Αν έχουμε επέκταση στους λεμφαδένες η δεκαετής επιβίωση μειώνεται στο 70%) και αν επεκταθεί στο ήπαρ, τον εγκέφαλο ή τα οστά η επιβίωση μειώνεται στο 20%.

Τέλος, υπάρχει και το αναπλαστικό καρκίνωμα του θυρεοειδούς το οποίο είναι σπάνιο και ιδιαίτερα επιθετικό. Συχνά υποτροπιάζει και η επιβίωση δεν είναι μεγαλύτερη του ενός έτους. Είναι πιο συχνό σε μεγάλες ηλικίες, άνω των 65 ετών, και εμφανίζεται πιο συχνά σε άνδρες.

Μια ασθένεια του θυρεοειδούς είναι συχνά μια δια βίου ιατρική κατάσταση που θα πρέπει να αντιμετωπίζετε συνεχώς. Αυτό συχνά περιλαμβάνει καθημερινή φαρμακευτική αγωγή. Ο ενδοκρινολόγος σας θα παρακολουθεί τη θεραπεία σας και θα κάνει προσαρμογές με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, μπορείτε να ζήσετε μια φυσιολογική ζωή με μια ασθένεια του θυρεοειδούς. Μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος για να βρείτε τη σωστή επιλογή θεραπείας για εσάς και να διαχειριστείτε τα επίπεδα των ορμονών σας, αλλά έκτοτε τα άτομα με αυτούς τους τύπους παθήσεων μπορούν συνήθως να ζήσουν τη ζωή τους χωρίς πολλούς περιορισμούς.