Η βιταμίνη D, η χοληκαλσιφερόλη, είναι μια ορμόνη που παράγεται από το δέρμα μας μετά από έκθεση στο ηλιακό φως ή που λαμβάνεται με αυτή τη μορφή μέσω τροφής ή συμπληρωμάτων. Η χοληκαλσιφερόλη αντιπροσωπεύει μια μη βιολογικά ενεργή μορφή. Για να πραγματοποιήσει τις βιολογικές του δράσεις πρέπει να ενεργοποιηθεί μέσω υδροξυλίωσης αρχικά στο ήπαρ και μετά στα νεφρά. Η ενεργή μορφή, 1,25(OH)2D ή καλσιτριόλη, δρα σε πολλά όργανα του σώματός μας δεσμευόμενη σε έναν συγκεκριμένο υποδοχέα. Ο υποδοχέας της βιταμίνης D (VDR) εκφράζεται από πολλά κύτταρα (έντερο, νεφρό, εγκέφαλος, πάγκρεας, βρογχικό επιθήλιο, οστεοβλάστες, θύμος, παραθυρεοειδής, προστάτης, μαστός, καρδιαγγειακό σύστημα, υπόφυση, …) για να υπογραμμίσουμε πώς, τουλάχιστον θεωρητικά, η επίδραση της βιταμίνης D στον οργανισμό μας είναι μάλλον πανταχού παρούσα.
Ο κύριος ρόλος της βιταμίνης D είναι να διατηρεί επαρκείς τιμές ασβεστίου στο αίμα για να εξασφαλίσει καλή μεταβολική λειτουργία. Ίσως η πιο γνωστή παθολογική κατάσταση που σχετίζεται με αλλοιώσεις στο μεταβολισμό του ασβεστίου είναι η οστεοπόρωση. Η οστεοπόρωση είναι μια συστηματική σκελετική παθολογία που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων, ιδιαίτερα κατάγματα σπονδυλικής, καρπού και μηριαίας κεφαλής. Οι πολυάριθμες μελέτες που είναι διαθέσιμες στη βιβλιογραφία έχουν δείξει πώς αυτή η παθολογία είναι πιο συχνή σε προχωρημένες ηλικίες, περίοδο ζωής κατά την οποία υπάρχει μεγαλύτερη ανεπάρκεια βιταμίνης D. Δεν είναι τυχαίο ότι η βιταμίνη D, προφανώς και με άλλες φαρμακευτικές κατηγορίες, αντιπροσωπεύει τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας της οστεοπόρωσης. Επιπλέον, η ανεπάρκεια βιταμίνης D σχετίζεται με απώλεια μυϊκής μάζας, με συνεπακόλουθα αισθήματα κούρασης και κόπωσης καθώς και μεγαλύτερο κίνδυνο πτώσεων και συνεπώς καταγμάτων (ειδικά στον ηλικιωμένο πληθυσμό).
Πρόσφατα βιβλιογραφικά δεδομένα δείχνουν επίσης, τουλάχιστον in vitro και σε ζωικά μοντέλα και σε ορισμένες ανθρώπινες μελέτες που αξίζουν επιβεβαίωσης, πώς υπάρχει άμεση εμπλοκή της βιταμίνης D στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και, κατά συνέπεια, ορισμένων αυτοάνοσων νοσημάτων. Επίσης, τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική έρευνα έδειξε πώς η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πιο πιθανό να βρεθεί σε ορισμένες μορφές καρκίνου και πώς η συμπλήρωσή της, σε προοπτικές κλινικές δοκιμές vs placebo, έχει δείξει μειωμένο σωρευτικό κίνδυνο καρκίνου και ογκολογική θνησιμότητα.
Μια άλλη θεμελιώδης πτυχή είναι ο ρόλος της βιταμίνης D στο καρδιαγγειακό σύστημα, για το οποίο, αυτή τη στιγμή, τα αποτελέσματα στη βιβλιογραφία δείχνουν αντικρουόμενα δεδομένα. Στην πραγματικότητα, είναι σαφές πώς η ανεπάρκεια βιταμίνης D επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό σύστημα, τόσο μέσω της ενεργοποίησης άλλων βιοχημικών μηχανισμών όσο και απευθείας σε κυτταρικό επίπεδο. Επιπλέον, οι κλινικές μελέτες συμπληρωμάτων δεν έχουν διευκρινίσει σε ποιο βαθμό η ίδια η συμπλήρωση βιταμίνης D μπορεί να προσφέρει πραγματική μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου καθαυτή, δεδομένα που ενδέχεται να επηρεαστούν από την ανεπαρκή διαστρωμάτωση του πληθυσμού που εξετάστηκε.
Τέλος, όσον αφορά τις νευρογνωστικές λειτουργίες, φαίνεται ότι η βιταμίνη D παίζει επίσης ρόλο σε αυτόν τον τομέα. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει πώς η ανεπάρκεια βιταμίνης D σχετίζεται με τη μείωση των γνωστικών ικανοτήτων και πώς η συμπλήρωση βιταμίνης D, τουλάχιστον σε ορισμένες έρευνες, προσφέρει σημαντική βελτίωση.
Από ό,τι αναφέρθηκε επίσης στην αρχή αυτής της διατριβής, η ενεργή μορφή της βιταμίνης D, η καλσιτριόλη, απαιτεί δύο μετασχηματισμούς για να γίνει τέτοια (στο ήπαρ και στα νεφρά), γι’ αυτό οι ασθενείς που πάσχουν από παθολογίες του ήπατος ή των νεφρών είναι per se φυσικοί υποψήφιοι για συμπληρωματική θεραπεία για την αποφυγή της πληθώρας διαταραχών που προκύπτουν από ανεπάρκεια βιταμίνης D.
Συμπερασματικά, είναι σαφές ότι η βιταμίνη D παίζει θεμελιώδη ρόλο στη σωστή λειτουργία του οργανισμού μας και ως εκ τούτου η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D, σε περιπτώσεις ανεπάρκειας, άρα και πραγματικής ανάγκης, μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη για την ευημερία μας.
Γράφει η κ. Μπεραντέλη Ρίτα, Ενδοκρινολόγος και συνεργάτης της Euromedica Κυανούς Σταυρός