Παγκοσμίως, ο μήνας Σεπτέμβριος είναι αφιερωμένος στην άνοια και τη νόσο Alzheimer, ενώ ως παγκόσμια ημέρα νόσου Alzheimer έχει οριστεί η 21η Σεπτεμβρίου. H νόσος Alzheimer αποτελεί τη συχνότερη μορφή άνοιας, από την οποία πάσχουν στην Ελλάδα περίπου 200.000 άνθρωποι ενώ μέχρι το 2050 αναμένεται να τριπλασιαστούν και να ξεπεράσουν τις 600.000. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Alzheimer πάσχουν από τη νόσο πάνω από 55 εκατομμύρια, ενώ εκτιμάται ότι περίπου ένας στους τρεις ηλικιωμένους πεθαίνει με νόσο Alzheimer ή κάποια άλλη μορφή άνοιας. Γι’ αυτό λόγο θεωρείται ότι αποτελεί μια μορφή «σιωπηλής επιδημίας».
Παθοφυσιολογικά, χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο των αμυλοειδικών πλακών που αποτελούνται από β-αμυλοειδές και των νευροϊνιδικών τολυπίων που αποτελούνται από την τ-πρωτεΐνη.
Συμπτώματα
Το πρώτο και κύριο σύμπτωμα της Νόσου Alzheimer είναι οι διαταραχές μνήμης, ενώ άλλα πρώιμα συμπτώματα της νόσου είναι διαταραχή της κριτικής ικανότητας, δυσκολία στην εξεύρεση λέξεων, όπως επίσης δυσκολία στο σχεδιασμό και την επίλυση προβλημάτων και στην εκτέλεση δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής.
Καθώς η νόσος εξελίσσεται μπορεί να εμφανιστούν συμπεριφορικά και νευροψυχολογικά συμπτώματα όπως επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, απάθεια, κατάθλιψη, παραλήρημα, ψευδαισθήσεις. Η έναρξη και η εξέλιξη της νόσου είναι αργή και προοδευτική.
Διάγνωση
Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι πολύ σημαντική για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της και πραγματοποιείται από Νευρολόγο ειδικευμένο στην άνοια και Ειδικά ιατρεία άνοιας με τη βοήθεια εργαστηριακών, νευροψυχομετρικών και νευροαπεικονιστικών εξετάσεων.
Πρόληψη
Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου της Νόσου Alzheimer είναι η αυξημένη ηλικία και ηγενετική προδιάθεση. Οι παράγοντες αυτοί είναι μη τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν όμως και ορισμένοι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου,, η ρύθμισή των οποίων ίσως περιορίζει τον κίνδυνο εμφάνισης και επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες αυτοί είναι:
- Η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης,
- Η διατροφή, ειδικότερα η μεσογειακή διατροφή
- Η νοητική άσκηση
- Η συμμετοχή σε κοινωνικές και πνευματικές δραστηριότητες
- Η αποφυγή τραυματισμού της κεφαλής
- Η μείωση της έκθεσης σε αέριους ρύπους και η απώλεια ακοής έχουν συσχετισθεί με μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξη νόσου Alzheimer.
Θεραπεία
Η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer πραγματοποιείται μέχρι τώρα με τη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων που αυξάνουν έναν νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου την ακετυλοχολίνη: τους αναστολείς χολινεστερασών (δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γαλανταμίνη) καθώς και τη μεμαντίνη που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των μέτριων και σοβαρών μορφών άνοιας. Πολύ πρόσφατα δυο μονοκλωνικά αντισώματα που δρούν μειώνοντας το φορτίο των αμυλοειδικών πλακών στον εγκέφαλο, το lecanemab και το donanemab έλαβαν πλήρη έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). για τη θεραπεία ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή και ήπια άνοια. Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται πολλές κλινικές μελέτες παγκοσμίως για την ανεύρεση νέων αποτελεσματικών θεραπειών της νόσου.
Το Ιατρείο Μνήμης και Ανοϊκών Διαταραχών απευθύνεται σε άτομα που:
- Έχει παρατηρηθεί από τους συγγενείς τους ή τους ίδιους ότι ξεχνούν περισσότερο σε σχέση με το παρελθόν.
- Ξεχνάνε πρόσφατα γεγονότα.
- Εμφανίζουν διαταραχές προσανατολισμού στον χρόνο και στον τόπο.
- Αντιμετωπίζουν δυσκολία στον πραγματοποίηση καθημερινών δραστηριοτήτων (όπως για παράδειγμα μαγείρεμα, οδήγηση)
- Εμφανίζουν δυσκολία στο να εκφραστούν σε γραπτό και προφορικό λόγο και ψάχνουν να βρουν τις κατάλληλες λέξεις.
- Παρουσιάζουν ελάττωση της κριτικής τους ικανότητας και συναντούν δυσκολίες στην οργάνωση και την επίλυση απλών προβλημάτων.
- Εμφανίζουν δυσκολία στη διαχείριση των οικονομικών.
- Τοποθετούν αντικείμενα σε ασυνήθιστα μέρη και στη συνέχεια ψάχνουν να τα βρουν.
Γράφει ο κ. Βασίλης Παπαλιάγκας, Νευρολόγος, Διδάκτωρ Ιαρικής Σχολής Α.Π.Θ., Συνεργάτης Κλινικής Κυανούς Σταυρός Θεσσαλονίκης
