Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Άσθματος εορτάζεται την πρώτη Τρίτη του Μαΐου κάθε έτους κι έτσι φέτος εορτάζεται στις 2 Μαϊου. Διοργανώνεται από την “Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Άσθμα” (GINA) με στόχο να ενημερώσει την κοινή γνώμη για αυτή την ευρέως διαδεδομένη ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος, που ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, επηρεάζοντας την ποιότητα της καθημερινότητάς τους και θέτοντας σε κίνδυνο μερικές φορές ακόμη και τη ζωή τους. Το βρογχικό άσθµα είναι μία από τις πιο συχνές χρόνιες παθήσεις του αναπνευστικού. Το άσθμα χαρακτηρίζεται ως σύγχρονη επιδημία αφού η συχνότητά του έχει σχεδόν τριπλασιαστεί την τελευταία 20ετία ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο και κυρίως στις αστικές και βιομηχανικά ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη.
Τι είναι το άσθμα;
Το άσθμα είναι μια χρόνια ασθένεια των πνευμόνων η οποία προκαλεί παροδική στένωση των βρόγχων και χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα αναπνευστικά προβλήματα και συμπτώματα όπως δύσπνοια, συριγμός, σφίξιμο στο στήθος, βήχας.
Κατά την κανονική αναπνοή, ο αέρας ρέει ελεύθερα μέσα και έξω από τους πνεύμονες. Αλλά όταν το άσθμα δεν είναι υπό έλεγχο, οι αεραγωγοί των πνευμόνων είναι πεπαχυμένοι, πρησμένοι και παρουσιάζουν χρόνιες φλεγμονές. Οι αεραγωγοί γίνονται υπερβολικά ευαίσθητοι στις μεταβολές του περιβάλλοντος και μια κρίση άσθματος καραδοκεί. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, το επιθήλιο των αεραγωγών διογκώνεται, οι μύες γύρω από τους αεραγωγούς σφίγγουν, έκκριση βλέννας βουλώνει τους αεραγωγούς στους πνεύμονες και η αναπνοή γίνεται δύσκολη.
Τα συμπτώματα του άσθματος ποικίλουν από ώρα σε ώρα, από μέρα σε μέρα, από εβδομάδα σε εβδομάδα και κατά το πέρασμα των μηνών. Συχνά είναι χειρότερα κατά τη νύχτα και τις πρώτες πρωινές ώρες. Η σοβαρότητα του άσθματος επίσης διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο. Το άσθμα δεν είναι ένα στατικό νόσημα αλλά χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις και η βαρύτητά του ποικίλει τόσο στο χρόνο όσο και από ασθενή σε ασθενή.
Το άσθμα διακρίνεται σε δυο κύριες κατηγορίες
α. Το εξωγενές άσθμα. Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και έχει σαν αιτία εξωγενείς αλλεργιογόνους παράγοντες, όπως η σκόνη, η γύρη, το τρίχωμα γάτας και τα οικιακά ακάρεα. Ακόμα μπορεί να εμφανιστεί και από τον κρύο αέρα ή τον καπνό του τσιγάρου.
β. Το ενδογενές άσθμα. Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στο εξωγενές, δεν ανευρίσκεται κανένας παράγοντας που να θεωρείται υπεύθυνος για την πρόκλησή του. Η αιτία του είναι άγνωστη.
Σχεδόν όλοι οι ασθματικοί ασθενείς με την κατάλληλη θεραπεία, μπορούν να επιτύχουν και να διατηρήσουν καλό έλεγχο του άσθματος, κάτι που τους δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουν στο σχολείο, την εργασία, και άλλες καθημερινές δραστηριότητες, να ζουν μια φυσιολογική ζωή χωρίς συμπτώματα και χωρίς περιορισμό των δραστηριοτήτων τους και να αποφεύγουν τις επισκέψεις στο νοσοκομείο.
Τι είναι ο έλεγχος του άσθματος και πώς επιτυγχάνεται;
Όταν το άσθμα είναι υπό έλεγχο τότε:
Δεν υπάρχουν καθόλου (ή μόνο ελάχιστα) συμπτώματα άσθματος.
• Ο πάσχοντας δεν ξυπνάει τη νύχτα λόγω του άσθματος.
• Ο πάσχοντας είναι ικανός για φυσιολογική σωματική δραστηριότητα και άσκηση.
• Τα αποτελέσματα των τεστ λειτουργίας των πνευμόνων (PEF και FEV1) είναι φυσιολογικά.•
Οι κρίσεις άσθματος είναι από ανύπαρκτες έως σπάνιες.
Σήµερα, υπάρχει και στην Ελλάδα διαθέσιµο ένα έγκυρο και απλό ερωτηματολόγιο, το Τεστ Ελέγχου του Άσθµατος με το οποίο κάθε ασθενής με άσθµα μπορεί απαντώντας σε πέντε απλές ερωτήσεις σε συνεργασία με τον ιατρό του να εκτιµήσει πόσο καλά ελέγχει το άσθµα του.
Ο στόχος της θεραπείας του άσθματος είναι να επιτευχθεί και διατηρηθεί ο έλεγχος του. Προκειμένου να συμβεί αυτό οι πάσχοντες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικά αντι-ασθματικά φάρμακα, καθώς και να έχουν λάβει τη σωστή εκπαίδευση ώστε να κατανοήσουν πώς να παίρνουν τα φάρμακά τους, πώς να αποφεύγουν τους παράγοντες κινδύνου που πυροδοτούν μια κρίση άσθματος και τι να κάνουν όταν τα συμπτώματα τους επιδεινώνονται.
Τι προκαλεί το άσθμα;
Οι παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση άσθματος περιλαμβάνουν:
τα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα (όπως τα ακάρεα της σκόνης, η γύρη, τα αλλεργιογόνα στους σκύλους και τις γάτες, τα παράσιτα που ζουν στην σκόνη), τον καπνό, την ατμοσφαιρική ρύπανση, διάφορες τροφές (το στάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η σοκολάτα, οι ξηροί καρποί, τα αυγά, τα οστρακοειδή, κλπ),την άσκηση, τις έντονες συναισθηματικές καταστάσεις (όπως γοερό κλάμα ή δυνατό γέλιο), τα ερεθιστικά χημικά, καθώς και ορισμένα φάρμακα (ασπιρίνη και βήτα-αναστολείς). Άλλοι παράγοντες είναι οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος (γρίπη, κρυολόγημα, κλπ).
Κάθε άτομο με άσθμα αντιδρά σε ένα διαφορετικό σύνολο των παραπάνω παραγόντων και για αυτό το λόγο η ταυτοποίηση των παραγόντων που πυροδοτούν μια κρίση άσθματος (καθώς και το πώς ο ασθενής μπορεί να τους αποφεύγει) είναι ένα σημαντικό βήμα για κάθε πάσχοντα ώστε να μάθει πώς να ελέγχει τη νόσο του.
Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος;
Σύµφωνα µε τις Οδηγίες της Παγκόσμιας Στρατηγικής για τη Θεραπεία του Άσθµατος, προκειμένου να αποφασιστεί η θεραπευτική αγωγή πρέπει πρώτα να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και η σταδιοποίηση του Άσθματος και ανάλογα µε το στάδιο βαρύτητας να χορηγηθεί το ανάλογο θεραπευτικό σχήμα.
Η διάγνωση του βρογχικού άσθµατος βασίζεται στο ιστορικό και στην κλινική εικόνα του ασθενούς και επιβεβαιώνεται με κλινικές εξετάσεις και τεστ πνευμονικής λειτουργίας. Η μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας είναι χρήσιμη τόσο για τη διάγνωση του άσθματος όσο και για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου και του κατά πόσο βρίσκεται υπό έλεγχο. Οι απλές εξετάσεις ελέγχου του αναπνευστικού και της αναπνοής είναι η σπιρομέτρηση (η οποία παρέχει μια εκτίμηση του πόσο περιορίζεται η ροή του αέρα), η ροοµέτρηση και η οξυμετρία.
Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα δρουν στις συνεσπασμένες μυϊκές ίνες που περιβάλουν τους βρόγχους προκαλώντας χαλάρωση αυτών και κατά συνέπεια διάνοιξη των αποφραγμένων αεροφόρων οδών. Μερικά φάρμακα μπορούν να δράσουν και σαν ανακουφιστικά και σαν προληπτικά. Αν και τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν υπό πολλές μορφές εν τούτοις πιο αποτελεσματική και πιο ενδεδειγμένη μορφή για την αντιμετώπιση της ασθματικής κρίσης είναι οι εισπνοές.
*Κοσμάς Καζάνας MD. MSc, Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος και Επιστημονικά Υπεύθυνος του Πνευμονολογικού Τμήματος της κλινικής Euromedica Κυανούς Σταυρός Θεσσαλονίκης
