Στην Ελλάδα,όπως και διεθνώς,οι μεταγγίσεις αίματος αποτελούν καθημερινή πρακτική σωτηρίας, αλλά και μια ιατρική πράξη που απαιτεί απόλυτη ακρίβεια και τήρηση αυστηρών πρωτοκόλλων.
Όλη η διαδικασία της μετάγγισης ή αλλιώς αλυσίδα της μετάγγισης περιλαμβάνει τα εξής στάδια:
1. Προσέλκυση αιμοδοτών
Προσέλκυση εθελοντών αιμοδοτών είναι η διαδικασία εμπέδωσης της εθελοντικής αιμοδοσίας στο σύστημα αξιών του ατόμου, ώστε το άτομο να ενθαρρυνθεί να γίνει εθελοντής αιμοδότης, αλλά και να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να παραμείνει εθελοντής αιμοδότης.
Η προσέλκυση είναι μια σύνθετη διαδικασία επικοινωνίας, η οποία καλό είναι να γίνεται από τους Επαγγελματίες Υγείας και λοιπά στελέχη της αιμοδοσία. Το έργο της προσέλκυσης είναι δραστηριότητα εξειδικευμένη που θα πρέπει να κατευθύνεται από βαθιά θεωρητική γνώση, έρευνα και εμπειρία.
2. Συνέντευξη αιμοδότη
Ο κύριος σκοπός της επιλογής ατόμων για προσφορά αίματος και προϊόντων αίματος είναι να καθοριστεί εάν η κατάσταση της υγείας του υποψήφιου αιμοδότη είναι καλή, προκειμένου να διαφυλαχθεί η υγεία αφενός του αιμοδότη και αφετέρου του αποδέκτη της μετάγγισης. Όλοι οι αιμοδότες πρέπει να υποβάλλονται σε μία διαδικασία διαλογής (screening) για την αξιολόγηση της καταλληλότητας τους. Μόνο εκείνα τα άτομα που βρίσκονται σε καλή κατάσταση υγείας και έχουν καλό ιατρικό ιστορικό πρέπει να γίνονται δεκτά ως δότες αίματος για θεραπευτική χρήση.
3. Συλλογή αίματος
Κάθε χρόνο συλλέγονται περίπου 600.000 μονάδες αίματος σε όλη τη χώρα. Ένας αιμοδότης μπορεί να προσφέρει περίπου 450 ml αίματος. Πριν την αιμοδοσία γίνεται λήψη ιστορικού από εξειδικευμένο προσωπικό, ελέγχεται η αρτηριακή πίεση και η αιμοσφαιρίνη.
Μία αιμοληψία διαρκεί περίπου δέκα λεπτά. Ο αιμοδότης παραμένει ακόμα δέκα λεπτά ξαπλωμένος και πίνει ένα αναψυκτικό με ένα ελαφρύ σνακ μετά το τέλος της αιμοδοσίας. Όλα τα υλικά πού χρησιμοποιούνται κατά την συλλογή αίματος είναι αποστειρωμένα και μίας χρήσεως.
4. Παρασκευή παραγώγων αίματος
Μετά τη συλλογή κάθε αιμοληψία καταχωρείται στο πληροφοριακό σύστημα της αιμοδοσίας και προετοιμάζεται για την παρασκευή προϊόντων αίματος (συμπυκνωμένα ερυθρά, πλάσμα και αιμοπετάλια). Το ολικό αίμα χρησιμοποιείται σήμερα σε συγκεκριμένες καταστάσεις, αλλά η σύγχρονη τάση στις μεταγγίσεις συνιστάται στη χρήση του συγκεκριμένου συστατικού του αίματος για το οποίο έχει τεθεί η κλινική ένδειξη της μετάγγισης. Προϊόντα αίματος ονομάζονται εκείνα τα συστατικά του που παρασκευάζονται με φυγοκέντρηση , διήθηση και κατάψυξη, χρησιμοποιώντας τη συμβατική μεθοδολογία των υπηρεσιών αιμοδοσίας για να χρησιμοποιηθούν στην θεραπευτική.
5. Έλεγχος της προσφερόμενης μονάδας
Δοκιμασίες διαλογής για δείκτες λοιμωδών νοσημάτων.
Η διασφάλιση της ποιότητας των δοκιμασιών διαλογής των δοτών για δείκτες λοιμωδών νοσημάτων είναι ιδιαίτερα σημαντική και βασίζεται τόσο σε γενικές όσο και σε ειδικές αρχές. Ως δοκιμασίες διαλογής πρέπει να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά επικυρωμένες μέθοδοι, που έχουν λάβει έγκριση ή έχουν υποβληθεί σε αξιολόγηση και έχουν θεωρηθεί κατάλληλες από τις υπεύθυνες υγειονομικές αρχές.
Στη χώρα μας κάθε μονάδα αίματος ελέγχεται για Ηπατίτιδα B, Ηπατίτιδα C, HIV, HTLV και Σύφιλη. Εκτός από αυτούς τους ελέγχους σε κάθε μονάδα προσδιορίζεται η ομάδα αίματος (ΑΒΟ) καθώς και το ρέζους (Rh).
6. Σήμανση παραγώγων αίματος
Αφού ολοκληρωθεί ο πλήρης έλεγχος των μονάδων αίματος, και όλες οι δοκιμασίες διαλογής είναι αρνητικές, στη μονάδα επικολλώνται στον ασκό οι υποχρεωτικές ετικέτες, και τα προϊόντα είναι έτοιμα προς χρήση (διαδικασία η οποία ονομάζεται σήμανση).
7. Αποθήκευση
Κάθε προϊόν αίματος (συμπυκνωμένα ερυθρά, πλάσμα και αιμοπετάλια) μπορεί να αποθηκευτεί και συντηρηθεί σε ξεχωριστές θερμοκρασίες και υπό ειδικές συνθήκες. Ο χρόνος αποθήκευσης είναι διαφορετικός για κάθε προϊόν. Τα συμπυκνωμένα ερυθρά συντηρούνται για 35-42 ημέρες (ανάλογα με το χρησιμοποιούμενο αντιπηκτικό διάλυμα) σε θερμοκρασία 2oC έως +10oC, τα αιμοπετάλια διατηρούνται υπό συνεχή ανακίνηση σε θερμοκρασία δωματίου (+22οC) ενώ το φρέσκο κατεψυγμένο πλάσμα μπορεί να συντηρηθεί σε θερμοκρασία -20oC για ένα χρόνο.
8. Έλεγχος συμβατότητας
Η μετάγγιση αίματος είναι ιατρική πράξη ασφαλής και ωφέλιμη εφόσον τηρηθούν οι κανόνες για την ορθή εκτέλεση των διαδικασιών στα στάδια προ της εφαρμογής της στον ασθενή. Αυτά περιλαμβάνουν τον καθορισμό της ομάδας αίματος δότη και δέκτη για τα αντιγονικά συστήματα ABO και Rhesus καθώς και τον έλεγχο συμβατότητας.
Η εφαρμογή του ελέγχου συμβατότητας έχει σκοπό να ανιχνεύσει στο εργαστήριο (IN VITRO) κατά το δυνατόν περισσότερων πλήρων ή ατελών αντισωμάτων στον ασθενή, τα οποία θα κατέστρεφαν τα ερυθρά του δότη μετά τη μετάγγιση. Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία, ο έλεγχος συμβατότητας είναι υποχρεωτικός πριν από κάθε μετάγγιση.
9. Χορήγηση μονάδας
Αφού ολοκληρωθεί ο προμεταγγισιακός έλεγχος στην προς μετάγγιση μονάδα αίματος επικολλάται ετικέτα με τα στοιχεία του μεταγγιζόμενου ασθενούς και τα αποτελέσματα του ελέγχου συμβατότητας. Η μονάδα είναι έτοιμη να μεταφερθεί στην κλινική για την μετάγγιση του ασθενούς. Ο επαγγελματίας υγείας που πρόκειται να χορηγήσει ένα προϊόν αίματος σε έναν ασθενή, είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο των στοιχείων ταυτότητας του ασθενή και την κατάλληλη κλινική επιτήρηση και εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων ασφάλειας καθ΄όλη τη διάρκεια της μετάγγισης.
Οι κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τον έλεγχο της συμβατότητας του αίματος μεταξύ δότη και λήπτη έχουν συνταχθεί από την Συμβουλευτική
Επιτροπή Αιμοδοσίας του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας(Ε.ΚΕ.Α) και βασίζονται στις πρότυπες διαδικασίες λειτουργίας των διεθνών οργανισμών αιμοδοσίας.
Η εφαρμογή αξιόπιστων και επικυρωμένων δοκιμασιών ελέγχου,η τήρηση των κανονισμών και των απαιτήσεων ποιότητας καθώς και η προσεκτική παρακολούθηση και ορθή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων σε όλα τα στάδια της διαδικασίας συμβατότητας είναι ευθύνη του προσωπικού της αιμοδοσίας και αποτελούν απαραίτητες προυποθέσεις για την ασφάλεια της μετάγγισης και την αποφυγή ανεπιθύμητων αντιδράσεων και συμβάντων,όπως η άμεση ή η επιβραδυνόμενη αιμολυτική αντίδραση.
