Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι η νόσος που χαρακτηρίζεται από επίμονα, διαρκή συμπτώματα από το αναπνευστικό και περιορισμό στη ροή αέρα κατά την αναπνοή, που προκαλείται από βλαπτικά μικροσωματίδια στον αέρα και βλαπτικές αέριες ουσίες που εισπνέονται, σε συνδυασμό με κληρονομικούς ή άλλους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την ανάπτυξη των πνευμόνων. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η δύσπνοια και το εύκολο λαχάνιασμα, ο επίμονος βήχας, η παραγωγή πτυέλων, ο συριγμός κατά την αναπνοή ενώ οι συνήθεις βλαπτικοί παράγοντες είναι το κάπνισμα, το παθητικό κάπνισμα, η μόλυνση του αέρα από προϊόντα καύσης.
Κατά την πρόοδο της νόσου εμφανίζεται ελάττωση της αναπνευστικής ικανότητας και περιορισμός των δραστηριοτήτων λόγω δύσπνοιας, ενώ είναι πιθανό να συμβούν ήπιες ή σοβαρές εξάρσεις των συμπτωμάτων, αρκετές φορές ταυτόχρονα με κάποια λοίμωξη του αναπνευστικού, που μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία για να αντιμετωπιστούν.
Συχνά συνυπάρχουν και άλλες παθήσεις, που μπορεί να έχουν ως κοινή αιτιολογία το κάπνισμα, κυρίως καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνοι, οστεοπόρωση, άγχος, κατάθλιψη και νοητικές διαταραχές, υπνική άπνοια, γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση. Η ΧΑΠ μπορεί να έχει επιδεινούμενη πορεία και σταδιακή εγκατάσταση αναπνευστικής ανεπάρκειας, δηλαδή ανάγκη υποστήριξης της αναπνοής με χορήγηση οξυγόνου ή / και αναπνευστήρα.
Η θεραπεία, με την έννοια της ίασης ή ακόμα και της βελτίωσης στους δείκτες θνητότητας, δεν είναι με τα σύγχρονα διαθέσιμα μέσα δυνατή στη ΧΑΠ. Η φαρμακευτική αγωγή βασίζεται κυρίως σε εισπνεόμενα φάρμακα και μπορεί να ελαττώσει τη συχνότητα και την βαρύτητα των συμπτωμάτων, να καλυτερεύσει την ποιότητα ζωής και να αυξήσει την ικανότητα για άσκηση. Επίσης σημαντική είναι η πρόληψη των αναπνευστικών λοιμώξεων με τη χορήγηση εμβολίων (λχ αντι-γριπικό, αντι-πνευμονιοκοκκικό).
Όλο και περισσότερο χώρο στις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις κερδίζει η βελτίωση της φυσικής κατάστασης μέσω ειδικών προγραμμάτων αναπνευστικής αποκατάστασης. Ο ρόλος του ειδικού πνευμονολόγου στη διάγνωση και την παρακολούθηση της ΧΑΠ, καθώς και στην εφαρμογή των κατάλληλων θεραπευτικών επιλογών για κάθε ασθενή και για κάθε στάδιο της ασθένειας είναι κομβικός για την εξέλιξη της νόσου.
Επειδή κυριότερη παρέμβαση για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ παραμένει η αποφυγή έναρξης του καπνίσματος σε πρώην και μη καπνιστές και η διακοπή του στους καπνιστές, χρειάζεται ιδιαίτερη αναφορά στο φαινόμενο της κατανάλωσης προϊόντων καπνού. Το κάπνισμα είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο φαινόμενο με ποικίλες, προφανείς και απρόσμενες κοινωνικές, συμπεριφορικές και οικονομικές προεκτάσεις, πέρα από τις διάσημες βλαπτικές επιδράσεις που αφορούν άμεσα την ιατρική. Με πολύ περιληπτικό τρόπο, τα συνήθη προϊόντα καύσης του καπνού έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένες βλαπτικές δράσεις στον οργανισμό, με κυριότερα αποτελέσματα την καρκινογένεση και τις αγγειακές βλάβες.
Η νικοτίνη είναι ίσως το πιο γνωστό «πρόβλημα», και αυτό διότι έχει εθιστικές ιδιότητες, έχει πολλές βλαπτικές δράσεις σε διάφορα όργανα και δρα ως νευροδιαβιβαστής. Αυτή η τελευταία της ιδιότητα σημαίνει πως επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα, συγκεκριμένα εμπλέκεται μεταξύ άλλων στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τα ευχάριστα συναισθήματα και την επιβράβευση. Αυτός είναι πιθανότατα και ο λόγος για τον οποίο οι καπνιστές συνεχίζουν να καπνίζουν και επίσης δυσκολεύονται να διακόψουν.
Μέτρα όπως η απαγόρευση του καπνίσματος σε συγκεκριμένους χώρους, η αύξηση της τιμής των προϊόντων καπνού, οι εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού αλλά και της ιατρικής κοινότητας, όπως και τόσα άλλα έχουν συγκεκριμένο και μετρήσιμο θετικό αποτέλεσμα στον περιορισμό του καπνίσματος. Δυστυχώς, ο νόμος της αγοράς ισχύει πάντα και οι παραπάνω δράσεις προκάλεσαν την «μετάλλαξη» των καπνισματικών προϊόντων με την εμφάνιση νέων μορφών κατανάλωσης καπνού.
Δεν υπάρχει χώρος στο παρόν άρθρο για την σύγκριση της επικινδυνότητας μεταξύ των παραδοσιακών μορφών καπνού και των μοντέρνων διαθέσιμων μέσων, άλλωστε είναι κάτι που η ιατρική ακόμα δεν έχει ερευνήσει αρκετά ώστε να δοθούν έγκυρες απαντήσεις. Θα πρέπει τουλάχιστο να γίνει αντιληπτό ότι τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται και διαφημίζονται τα νέα αυτά προϊόντα είναι ιδιαίτερα ελκυστικός στις νεότερες ηλικίες, περνάνε «αθωωτικά» μηνύματα life-style χρήσης μιας ηλεκτρονικής συσκευής, αλλά και προς τους καπνιστές, ως εναλλακτική λιγότερο βλαπτική συνήθεια ή ακόμα και μέθοδος διακοπής καπνίσματος.
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια και το κάπνισμα έχουν στενή συγγένεια και είναι πάντα ευκαιρία να σκεφτούμε όλοι και να διαμορφώσουμε άποψη και στάση απέναντι στην καπνιστική συνήθεια, είτε δεν καπνίζουμε και σκεφτόμαστε να ξεκινήσουμε, είτε καπνίζουμε και σκεφτόμαστε να σταματήσουμε.
Χαβούζης Νικόλαος
Πνευμονολόγος – Εντατικολόγος
Διευθυντής ΜΕΘ Euromedica Κυανούς Σταυρός
