Η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος είναι μια συχνή πάθηση που είναι υπεύθυνη για έναν σημαντικό αριθμό προσελεύσεων ασθενών στα επείγοντα ή και τακτικά ιατρεία νοσοκομείων και κλινικών. Πολύ συχνά πρόκειται για πάθηση που μπορεί να προληφθεί με τροποποίηση ημερήσιων συνηθειών διαιτητικών ή και μη όπως και με αντιμετώπιση άλλων προβλημάτων υγείας των οποίων οι παρενέργειες προδιαθέτουν σε λιθίαση. Τα τελευταία χρόνια η αντιμετώπιση των περιστατικών λιθίασης με την βοήθεια της τεχνολογίας και της εξειδίκευσης των Ουρολόγων σε ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές γίνεται πλέον ριζικά και αποτελεσματικά με άριστα αποτελέσματα.
Οι λίθοι του ουροποιητικού δημιουργούνται στους νεφρούς (νεφρολιθίαση). Η ουρολιθίαση αποτελεί έναν γενικότερο όρο και αφορά λίθους που μεταναστεύουν με την ροή των ούρων στους ουρητήρες οπότε και προκαλούν απόφραξη και συνεπώς κολικό νεφρού (ή ουρητήρα) ή λίθους που εντοπίζονται στην ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα και προκαλούνται και από άλλους παράγοντες. Πολλοί ασθενείς όταν εμφανίζουν συμπτωματολογία κολικού (ισχυρός πόνος στην οσφυϊκή χώρα που επεκτείνεται ή αντανακλά στο πλάγιο κοιλιακό τοίχωμα, στα έξω γεννητικά όργανα και συνοδεύεται από ναυτία και έμετο ή έντονο μετεωρισμό της κοιλιάς, δυσουρικά ενοχλήματα, συχνουρία και αδυναμία ούρησης, αιματουρία) αντιμετωπίζονται με στρατηγική αναμονής (λήψη αναλγητικών ισχυρών ή και μη, αντιεμετικά σκευάσματα κτλ) , ενώ άλλοι όταν η απόφραξη από τον λίθο προκαλεί πυρετό και νεφρική δυσλειτουργία (οξεία νεφρική ανεπάρκεια) οδηγούνται σε χειρουργικές θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι λίθων με τους πιο συχνούς εκείνους του οξαλικού ή φωσφορικού ασβεστίου (80%) , ουρικού οξέος( 9%) , στρουβίτη (10%) και κυστίνης (1%). Οι κυριότερες αιτίες δημιουργίας λίθων σχετίζονται με διαιτητικές συνήθειες, προηγούμενο ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό λιθίασης, περιβαλλοντικούς παράγοντες, φαρμακευτικές αγωγές και άλλες παθολογικές ή χειρουργικές καταστάσεις που αντιμετωπίζει ο ασθενής. Έτσι η μη λήψη υγρών( < 2,5 lt ημερησίως), δίαιτες υψηλές σε πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης, μεγάλη πρόσληψη οξαλικών (φασόλια, μπύρα, καφές, σοκολάτα, σπανάκι κτλ), αυξημένη λήψη άλατος, ελαττωμένη πρόσληψη κιτρικών, χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου οδηγούν συχνά στον σχηματισμό ουρολίθων. Επίσης παθήσεις όπως οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις με συγκεκριμένα μικροβιακά στελέχη, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η υπέρταση, οι δυσλιπιδαιμίες, η παχυσαρκία, οι κακοήθειες, ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις του γαστρεντερικού συστήματος, μερικές ενδοκρινοπάθειες προδιαθέτουν με διαφορετικούς μηχανισμούς κάθε φορά σε λιθίαση.
Επιδημιολογικά η λιθίαση είναι όπως αναφέρθηκε μια συχνή πάθηση που αφορά 1 στους 11 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες ενώ αντίστοιχα ποσοστά παρουσιάζουν όλες οι αναπτυγμένες χώρες. Κυρίως αφορά τις μέσες ηλικιακές ομάδες και είναι πιο συχνή στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες (10,6% και 7,1% αντίστοιχα), στους παχύσαρκους ενώ είναι επίσης γνωστές φυλετικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε λευκούς και μαύρους πληθυσμούς, αναπτυγμένες και υποανάπτυκτες χώρες κοκ.
Πρακτικά η λιθίαση δημιουργείται όταν διαταράσσεται η ισορροπία ανάμεσα σε παράγοντες των ούρων που προάγουν και σε παράγοντες που αναστέλλουν τον σχηματισμό ενός πυρήνα εντός του νεφρού πάνω στον οποίο δομείται τελικά ο λίθος. Ο τελευταίος κάποια στιγμή απελευθερώνεται εντός του αποχετευτικού συστήματος και προκαλείται απόφραξη, στάση των ούρων, διάταση του συστήματος άνωθεν του λίθου και τελικά υδρονέφρωση και πόνος (κολικός). Ο ασθενής προσέρχεται στον ιατρό με τυπική συνήθως εικόνα εντοπίζοντας τον πόνο στην οσφυϊκή χώρα , με την κλινική εξέταση να αναδεικνύει με άμεση πλήξη το σημείο του πόνου και συνήθως εκτός από μία ευαισθησία στο σύστοιχο πλάγιο κοιλιακό τοίχωμα φυσιολογικά ευρήματα από την ψηλάφηση της υπόλοιπης κοιλίας. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις ο ασθενής προσέρχεται με βαρύτατη εικόνα λοίμωξης ή και σήψης.
Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει γενικές εξετάσεις αίματος και ούρων, ακτινογραφία νεφρών- ουρητήρων-κύστεως, υπερηχογραφικό έλεγχο και τέλος αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό που συνήθως καταδεικνύει την έκταση του προβλήματος και διακρίνει λίθους που μπορεί να διαφύγουν της ακτινογραφίας και του υπερηχογραφικού ελέγχου. Φυσικά τροποποιήσεις με χορήγηση σκιαγραφικού για τον σχεδιασμό θεραπευτικού πλάνου είναι στην κρίση του θεράποντος ιατρού. Ανάλογα επίσης της βαρύτητας του περιστατικού συμπληρωματικές εξετάσεις μπορεί να προστεθούν προς όφελος του ασθενή.
Η θεραπευτική προσέγγιση καθορίζεται από πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με την κλινική κατάσταση, το μέγεθος , τη θέση, την πολλαπλότητα και την σκληρότητα του λίθου, τις ανατομικές ιδιαιτερότητες του ουροποιητικού συστήματος, την συνύπαρξη λοίμωξης, την ηλικία και την συννοσηρότητα του ασθενή. Έτσι ένα εύρος από την παρακολούθηση, την εξωσωματική λιθοθρυψία έως τις χειρουργικές πράξεις της προσωρινής τοποθέτησης εσωτερικού ή εξωτερικού καθετήρα παροχέτευσης (pigtail ή νεφροστομία αντίστοιχα), ημιάκαμπτης και εύκαμπτης ουρητηροσκόπησης και λιθοθρυψίας με laser, διαδερμικής νεφρολιθοθρυψίας αποτελούν αρχικά ή διαδοχικά ή συμπληρωματικά βήματα μέχρι του επιθυμητού σημείου της πλήρους απαλλαγής από το λιθιασικό φορτίο. Όλες οι προηγούμενες χειρουργικές επιλογές είναι διαθέσιμες στην κλινική Euromedica Κυανούς Σταυρός.
Η πρόγνωση της λιθίασης πλέον είναι άριστη με την προϋπόθεση να τηρούνται βασικές αρχές που σχετίζονται με την σταδιακή κλιμάκωση των βημάτων αντιμετώπισης της απόφραξης και φυσικά την προσεκτική αντιμετώπιση σε περίπτωση συνύπαρξης λοίμωξης. Όλες οι θεραπευτικές επιλογές πρέπει να συνυπολογίζουν τη σχέση οφέλους και πιθανής επιπλοκής και να τηρούνται βασικά επίπεδα ασφάλειας στην αντιμετώπιση μιας πάθησης που λόγω συχνότητας παρουσιάζει ευρύτατη έκταση εκδήλωσης και έκβασης.
*του Δρ Απόστολου Μαλλιώρη, Ουρολόγου, Συνεργάτη της κλινικής Euromedica Κυανούς Σταυρός
