Καρκίνος του δέρματος στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου
Το δέρμα μας, παρά το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν το έχουνε σε μεγάλη υπόληψη, αποτελεί σημαντικότατο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Καλύπτει όλα τα υπόλοιπα όργανά μας και φυσικά μας προστατεύει καθώς δίνει καθημερινά ατελείωτες μάχες με εξωγενείς βλαπτικούς παράγοντες για να μας προστατεύσει. Και παρά το γεγονός ότι πάμποπολλες φορές τραυματίζεται, διαθέτει ένα αξιοθαύμαστο μηχανισμό «αυτοεπισκευής», ένα καθημερινό θαύμα επούλωσης, απόδειξη της Σοφίας με την οποία είμαστε κατασκευασμένοι. Του οφείλουμε λοιπόν να το προστατεύουμε, για να μας προστατεύει με τη σειρά του κι αυτό.
Ένας από τους πιο βλαπτικούς παράγοντες, που όμως «αφθονεί» στο τόπο μας είναι η ηλιακή ακτινοβολία. Ο ήλιος θεωρείται σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την πιο σοβαρή ασθένεια του δέρματος που είναι ο καρκίνος. Τρεις είναι οι κυριότερες μορφές καρκίνου στο δέρμα μας, το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακαθοκυτταρικό καρκίνωμα και το μελάνωμα. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα αποτελεί την ηπιότερη μορφή καρκίνου του δέρματος, καθώς δεν χορηγεί μεταστάσεις και δεν προκαλεί το θάνατο, σε αντίθεση με το ακανθοκυτταρικό ή καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο το οποίο και μεταστάσεις μπορεί να εμφανίσει και το θάνατο να προκαλέσει. Το μελάνωμα δυστυχώς αποτελεί την επιθετικότερη μορφή καρκίνου και μία από τις πιο επιθετικές και θανατηφόρες κακοήθειες του ανθρώπινου σώματος.
Διάγνωση
Είναι λοιπόν κριτικής σημασίας η έγκαιρη διάγνωση και η αντιμετώπισή του όταν αυτό εμφανισθεί. Και είναι πραγματικά πολύ σημαντική η συχνή, προσεκτική παρατήρηση του σώματός μας, όπως για παράδειγμα όταν κάνουμε μπάνιο. Η εντόπιση «περίεργων» μορφωμάτων και κηλίδων σε οποιοδήποτε μέρος τους δέρματός μας, χωρίς να εξαιρούνται «κρυφά» σημεία, όπως το τριχωτό της κεφαλής και η γεννητική περιοχή, θα πρέπει να μας υποψιάζουν και χωρίς καθυστέρηση θα πρέπει να αναζητούμε τη συνδρομή του ιατρού μας.
Καθώς ο ήλιος είναι υπεύθυνος για αρκετά από αυτά τα καρκινώματα του δέρματος, λογικό είναι να προσέχουμε ιδιαίτερα τις περιοχές του σώματός μας που είναι περισσότερο εκτεθειμένες, όπως τα άνω άκρα και κυρίως το πρόσωπό μας. Εκεί εντοπίζεται πολύ μεγάλος αριθμός από περίεργα και δυνητικά επικίνδυνα μορφώματα, τα οποία ευτυχώς είναι εμφανή. Και παρά το γεγονός ότι τα παρατηρούμε καθημερινά, ίσως επειδή βρίσκονται «μπροστά στα μάτια μας» δεν τους δίνουμε την πρέπουσα σημασία, παρά μόνο όταν αρχίζουν να διαβρώνουν το δέρμα μας και να εξαπλώνονται.
Θα πρέπει λοιπόν να μπει η διάγνωση, για την οποία όμως πέρα από την κλινική εικόνα, απαιτείται και η αφαίρεση τμήματος ή ακόμα καλύτερα και ολόκληρης της δερματικής βλάβης. Το τεμάχιο αυτό του δέρματος που θα πάρει ο Χειρουργός, θα πάει στον Παθολογοανατόμο ο οποίος θα το δει στο μικροσκόπιο και μας πει τί ακριβώς είναι, εάν το αφαιρέσαμε σωστά, σε υγιή όρια όπως λέμε και φυσικά εάν θα πρέπει να ακολουθήσει και κάποιος άλλος τρόπος αντιμετώπισης.
Καρκίνος του δέρματος, χειρουργική αντιμετώπιση & αποκατάσταση
Πολλές φορές όμως, μετά την αφαίρεση κάποιας δερματική βλάβης, καλοήθους ή κακοήθους, αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της αποκατάστασης του δερματικού ελλείματος. Γίνεται φυσικά αντιληπτό ότι λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής της κεφαλής και του τραχήλου, η πρόκληση είναι ακόμα μεγαλύτερη, καθώς πέρα από την αποκατάσταση του ελλείματος, αυτή πρέπει να είναι και αισθητικά αποδεκτή.
Η χειρουργική τεχνική έχει φτάσει πλέον στο σημείο να δημιουργεί κρημνούς, προερχόμενους από το πιο χαλαρωμένο ή αισθητικά καταλληλότερο δέρμα για την πλήρωση του πρωτοπαθούς ελαττώματος. Για το λόγο αυτό έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό η εξειδίκευση της αποκατάστασης ειδικά στην περιοχή μας.
Το δέρμα αποτελείται από την εξωτερική επιθηλιακή στοιβάδα, η οποία καλείται επιδερμίδα και την εσωτερική στοιβάδα η οποία καλείται χόριο. Κάτω από το δέρμα βρίσκεται ο υποδόριος ιστός, η περιτονία και το μυικό στοιχείο. Η γνώση της ανατομίας του δέρματος είναι απαραίτητη για το σωστό σχεδιασμό της πλήρωσης ενός ελλείματος, καθώς κάθε κρημνός περιλαμβάνει όλα ή μερικά από τα παραπάνω ανατομικά στοιχεία. Επιπλέον είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις αισθητικές μονάδες (esthetic units) και τις γραμμές τάσης (relaxed skin tension lines) του προσώπου προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αισθητικό αποτέλεσμα.
Ορισμένες φορές χρησιμοποιούμε ελεύθερα μοσχεύματα (free grafts), δηλαδή αποσπασμένα τμήματα δέρματος που μεταφέρονται από μια περιοχή του σώματος σε μια άλλη για να καλύψουν ένα πρωτοπαθές έλλειμα (εικόνα 1). Αυτά μπορεί να είναι μερικού πάχους, ολικού πάχους ή και σύνθετα. Τα ελεύθερα μοσχεύματα λαμβάνονται σχετικά εύκολα και το αισθητικό αποτέλεσμα είναι συνήθως ικανοποιητικό, παρά το γεγονός ότι η δότρια περιοχή έχει άλλη υφή από την περιοχή του ελλείματος. Υπάρχει όμως πάντα η πιθανότητα απόρριψης, τις περισσότερες φορές λόγω ανεπαρκούς αγγειακής υποστήριξης.
Επίσης χρησιμοποιούμε τοπικούς κρημνούς (local flaps), που αποτελούν και την πιο ασφαλή επιλογή (εικόνα 2). Ως κρημνός χαρακτηρίζεται ένα τμήμα ιστού, το οποίο αφαιρείται μερικώς από το υπόλοιπο σώμα, καθώς συνεχίζει να συνδέεται με αυτό και να αιματώνεται από αυτό μέσω μίσχου. Μπορεί να είναι τυχαίοι (random pattern flaps) όταν η αιμάτωσή τους προέρχεται από ανώνυμα αγγεία του δερματικού και υποδερματικού πλέγματος, αξονικοί (axial pattern flaps) όταν η αιμάτωσή τους προέρχεται από συγκεκριμένη επώνυμη αρτηρία και φλέβα, ή νησιδιακοί (island flaps) όταν μεταφέρονται μόνο τα τροφοφόρα αγγεία τους.
Όποια μέθοδος χειρουργικής αποκατάστασης κι αν επιλεγεί δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η χειρουργική αφαίρεση αποτελεί ακόμα και σήμερα την ασφαλέστερη μέθοδο για τη διάγνωση, αντιμετώπιση και την εξυγίανση της περιοχής του δέρματος που έχει εμφανιστεί το καρκίνωμα, ενώ ταυτόχρονα η αποκατάσταση με κρημνούς προσφέρει άριστο αισθητικό αποτέλεσμα σε περιοχές εξαιρετικά απαιτητικές όπως αυτή της κεφαλής και του τραχήλου.
Με δεδομένο λοιπόν ότι το καλοκαίρι μόλις ξεκίνησε δε ξεχνάμε ποτέ να προστατεύουμε τις περιοχές του σώματός μας, κυρίως αυτές που «βλέπει» συχνότερα ο ήλιος με ένα καλό αντιηλιακό σκεύασμα. Η πρόληψη άλλωστε, παραμένει πάντα η καλύτερη αντιμετώπιση.
Δρ. Αγγουριδάκης Νικόλαος -Εμμ.
ΩΡΛ – Χειρουργός Κεφαλής και Τραχήλου
