Το ανοσολογικό μας σύστημα έχει αναλάβει τον ρόλο της θωράκισης του οργανισμού απέναντι σε ξένους «εισβολείς», εντοπίζοντάς τους και αναπτύσσοντας μια σειρά λειτουργιών, για να τους αντιμετωπίσει.
Η ικανότητά του να διακρίνει τα κύτταρα του οργανισμού από τα ξένα είναι ιδιαίτερη, κάποιες φορές όμως διαταράσσεται. Όταν συμβαίνει αυτό, το ανοσολογικό σύστημα στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού, καθώς αναγνωρίζει τα κύτταρά του ως εχθρούς, οδηγώντας στην εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων, στην προσπάθειά του να τα καταστρέψει.
Ο λόγος για την παράλογη αυτή συμπεριφορά του ανοσολογικού συστήματος του οργανισμού είναι άγνωστος, η εμφάνιση όμως των αυτοάνοσων –που αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια- έχει συνδεθεί με τον δυτικό τρόπο ζωής, την κακή διατροφή, το στρες και την περιβαλλοντική επιβάρυνση, ενώ και γενετικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί, καθώς συχνά τα αυτοάνοσα εκδηλώνονται ενδοοικογενειακά.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα έχουν χρόνιο χαρακτήρα, δεν εμφανίζουν ηλικιακούς περιορισμούς και είναι μάλλον γυναικεία υπόθεση. Είναι ενδεικτικό πως από το 5% του πληθυσμού που πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, το 80% είναι γυναίκες.
Το ανοσολογικό σύστημα και τα αυτοάνοσα νοσήματα
Τι είναι όμως το ανοσολογικό σύστημα και πώς ακριβώς λειτουργεί; Το ανοσολογικό σύστημα είναι η «ασπίδα» του οργανισμού μας. Αποτελείται από κύτταρα που βρίσκονται σε ιστούς και όργανα του σώματός μας και μεταφέρονται ως «στρατιώτες» μέσω του αίματος όπου υπάρχει ανάγκη μετά την εισβολή ενός εξωγενούς παράγοντα, παράγοντας πρωτεϊνικά μόρια για να αποκαταστήσουν τη βλάβη. Επειδή όλη αυτή τη διαδικασία είναι ιδιαίτερα απαιτητική προκαλεί συνήθως πυρετό και φλεγμονή στον ιστό ή στο όργανο που δέχθηκε την επίθεση. Όταν όμως τα κύτταρα και τα παράγωγά τους επιτελέσουν το έργο τους, επιστρέφουν στην προηγούμενη συνθήκη τους, με τα συμπτώματα να υποχωρούν, αποκομίζοντας μια κυτταρική μνήμη που βοηθά στην καλύτερη δράση του ανοσολογικού συστήματος την επόμενη φορά που θα βρεθεί απέναντι στον ίδιο εχθρό. Στις περιπτώσεις όπου το ανοσολογικό σύστημα δεν μπορεί να κάνει τη διάκριση μεταξύ των εχθρικών και των κυττάρων του οργανισμού και στρέφεται στον εαυτό του, κάνουμε λόγο για αυτοάνοσα νοσήματα.
Συνήθως τα αυτοάνοσα νοσήματα εκδηλώνονται με φλεγμονές στους ιστούς ή με κακουχία, πυρετό και κόπωση που δεν υποχωρούν. Κρατούν δε το ανοσολογικό σύστημα σε συνεχή εγρήγορση σαν να δέχεται διαρκή επίθεση, η αντίδρασή του όμως δεν είναι η επιθυμητή.
Η λίστα των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι μακρά: αυτοάνοσες ενδοκρινοπάθειες (θυρεοειδίτιδα Hashimoto, Διαβήτης τύπου I), αυτοάνοσες δερματοπάθειες (λεύκη), αυτοάνοσες διαταραχές του αίματος, ψωρίαση (αυτοάνοση θρομβοπενία), αυτοάνοσα νοσήματα του εντέρου (νόσος του Crohn, κοιλιοκάκη), αυτοάνοσα νοσήματα του ήπατος, ελκώδης κολίτιδα (αυτοάνοση ηπατίτιδα), αυτοάνοσα νοσήματα του νευρικού συστήματος (σκλήρυνση κατά πλάκας, μυασθένεια), αυτοάνοσα νοσήματα των οφθαλμών, νεφρίτιδες, ρευματοειδής αρθρίτιδα, οροαρνητικές σπονδυλαρθρίτιδες (ψωριασική και αγκυλοποιητική), συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, αυτοάνοση επιθηλίτιδα,σύνδρομο Sjogren σκληρόδερμα και αγγειίτιδες μικρών και μεγάλων αγγείων, πολυμυοσίτις
Διάγνωση και αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων
Για τη διάγνωση ενός αυτοάνοσου νοσήματος απαιτείται κλινική εξέταση, πλήρες ιστορικό του ασθενούς, αλλά και μια σειρά ανοσολογικών εξετάσεων που θα δρομολογηθούν ανάλογα με τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης. Η ακρίβεια της διάγνωσης του συγκεκριμένου νοσήματος είναι καθοριστική στην επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής προσέγγισης.
Η θεραπευτική προσέγγιση των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι φαρμακευτική, προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε περιστατικού και έχει συνήθως χρόνιο χαρακτήρα. Στόχος της είναι σε πρώτη φάση να ανακουφιστεί ο ασθενής από τα ενοχλητικά συμπτώματα, να περιοριστεί η βλάβη, να εξασφαλιστεί η λειτουργικότητα του οργάνου που πάσχει και βέβαια να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα η ύφεση της νόσου. Η ένταση της κάθε φαρμακευτικής αγωγής εξαρτάται από τη βαρύτητα του νοσήματος και την ένταση των συμπτωμάτων, από την ηλικία του ασθενούς, αλλά και από την ύπαρξη άλλων υποκείμενων παθήσεων. Μεταξύ των φαρμάκων που χορηγούνται περιλαμβάνονται τα ανοσοκατασταλτικά και ανοσοτροποιητικά, με τους βιολογικούς παράγοντες– που παρεμβαίνουν στην επικοινωνία των κυττάρων- να έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Ο χρόνιος χαρακτήρας των αυτοάνοσων νοσημάτων δημιουργεί μια γενικότερη επιβάρυνση στον ασθενή, που, πέραν αυτής καθαυτής της πάθησης, βρίσκεται αντιμέτωπος και μια μια σειρά ψυχολογικών προκλήσεων. Η σχέση εμπιστοσύνης που χτίζεται με τον γιατρό και η στενή συνεργασία στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων είναι το κλειδί για την καλύτερη διαχείρισή τους.
